Ο ορμονικός έλεγχος αποτελεί αναντικατάστατο εργαλείο στη διερεύνηση και θεραπεία της υπογονιμότητας.
Τα προβλήματα ωοθυλακιορρηξίας συμμετέχουν σε μεγάλο ποσοστό στη γυναικεία υπογονιμότητα. Η επιλογή και η ωρίμανση των ωοθυλακίων καθώς και η ωρίμανση και απελευθέρωση του ωαρίου ρυθμίζεται μέσω πολύπλοκων ορμονικών μηχανισμών.
Ο προσδιορισμός των επιπέδων των ορμονών, σε συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου προσφέρει σημαντική βοήθεια στη διάγνωση των φυσιολογικών ή παθολογικών καταστάσεων του κύκλου, της ωοθυλακιορρηξίας κ.λπ.
Ο βασικός ορμονικός έλεγχος γίνεται στην αρχή του κύκλου 2η -6η ημέρα κύκλου και κατά προτίμηση 3η ημέρα κύκλου. Περιλαμβάνει συνήθως μετρήσεις των ορμονών FSH, LH, οιστραδιόλη (E2), προλακτίνη (PRL), TSH, προγεστερόνη (PRG). Η προγεστερόνη (PRG) που εκκρίνεται μετά την ωοθυλακιορρηξία μετράται κατά κανόνα στο μέσο της ωχρινικής φάσης που αντιστοιχεί στην 21η ημέρα κύκλου (επί κύκλου 28 ημερών).
Ο συνδυασμός των επιπέδων της FSH και της Ε2 στην αρχή του κύκλου επιτρέπει να προσδιορίσουμε κατά προσέγγιση και τη λεγόμενη «βιολογική ηλικία» της ωοθήκης, δηλαδή την ικανότητά της να αναπτύξει ωοθυλάκια. Είναι ευνόητο ότι η βιολογική ηλικία της ωοθήκης δεν έχει απαραίτητα άμεση σχέση με την ημερολογιακή ηλικία της γυναίκας, δηλαδή μπορεί να διαφέρει και πολύ μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις.
Υψηλά επίπεδα FSH παρατηρούνται σε νεαρές γυναίκες με πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια, ενώ συνήθως διαπιστώνεται φυσιολογική, ή ελαφρώς αυξημένη FSH και σε γυναίκες άνω των 40 ετών. Ο γενικός κανόνας είναι ότι εάν το επίπεδο FSH της 3ης ημέρας του κύκλου είναι πάνω από 12-15 IU/ml, τα αποθέματα της ωοθήκης σε ωοθυλάκια-ωάρια είναι μειωμένα, οπότε και η γονιμότητα μειώνεται αισθητά. Η αναμενόμενη μέση τιμή FSH τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα της περιόδου σε γυναίκες με φυσιολογική γονιμότητα είναι περίπου 2-8 IU/ml.
Χαμηλά επίπεδα FSH συνδέονται με υπογοναδοτροπικό υπογοναδισμό. Τα επίπεδα της LH και των ανδρογόνων είναι συνήθως αυξημένα στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ενώ ο λόγος FSH/LH διαμορφώνεται σε μικρότερα επίπεδα από το κλάσμα 1 προς 2.
Σε ειδικές περιπτώσεις ο ορμονικός έλεγχος συμπληρώνεται με μετρήσεις των ορμονών τεστοστερόνη (Testo), ελεύθερη τεστοστερόνη (F-Testo), (Δ4Α), δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA), θειϊκή δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA-S), σφαιρίνη που συνδέει τις φυλετικές ορμόνες (SHBG), 17-υδροξυπρογεστερόνη (17OH-PRG). Σε παθήσεις θυρεοειδούς απαραίτητη κρίνεται η εξέταση από ενδοκρινολόγο και ανάλογα με τις συστάσεις του, εκτελείται προσδιορισμός TSH, T3, T4, αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων, υπερηχογράφημα θυρεοειδούς κ.λπ.
Η γενική αρχή είναι ότι το σώμα της γυναίκας και του άνδρα είναι μια πολύπλοκη «μηχανή» και επομένως, εάν ο βασικός έλεγχος δείξει κάποια διαταραχή, ο ιατρός οφείλει να προσδιορίσει την αιτία που την προκαλεί και ακολούθως να δώσει την ανάλογη θεραπεία.